Beleving en emotie in 400 jaar oude uitgeverij

Op 30 september 2016 opent het nieuwe Museum Plantin-Moretus, UNESCO Werelderfgoed. Het museum neemt de bezoeker mee in het bijzondere verhaal van de vooruitstrevende uitgever Christoffel Plantin en zijn schoonfamilie Moretus. Filmische interventies, soundscapes, en een plek waar iedereen zelf aan de slag kan: nog meer dan voorheen komen het huis, de uitgeverij en de familie tot leven.

Christoffel Plantin: de belangrijkste uitgever van de Nederlanden

Christoffel Plantin is afkomstig uit Saint-Avertin, nabij Tours in Frankrijk. De zestiende eeuwse uitgever vestigt zich in Antwerpen omstreeks 1550 en runt zijn bedrijf als een hedendaagse CEO. Zijn uitgeverij ‘Officina Plantiniana’ groeit uit tot een multinational met filialen in Leiden en Parijs. Met de meertalige bijbel Biblia regia weet hij de Spaanse koning Filips II te overtuigen van zijn topdrukwerk en verkrijgt hij het privilege om liturgische werken te exporteren tot in Midden- en Zuid-Amerika. Hij is de stamvader van de uitgeversdynastie Plantin - Moretus. Gedurende negen generaties blijft ‘De Gulden Passer’, het woonhuis met uitgeverij aan de Antwerpse Vrijdagmarkt, in handen van de familie.

Tot 140 jaar geleden. In 1876 verkoopt Edward Moretus Plantin de hele site met inboedel en archieven aan de stad Antwerpen om er een prestigieus museum van te maken. In dit museum ontdekt de bezoeker tot op vandaag hoe belangrijk deze Antwerpse uitgeverij is geweest. Niet voor niets zijn de archieven erkend als Memory of the World en het museum als UNESCO Werelderfgoed.

Ontmoet de vooruitstrevende uitgever Christoffel Plantin, zijn familie en kennissen

Vandaag is een nieuwe fase aangebroken. In het hernieuwde museum ontmoet de bezoeker op de gelijkvloerse verdieping de veelzijdige Plantin als familieman, bedrijfsleider, zakenman en drukker van topdrukwerk. De Officina Plantiniana is een succesvolle boekenbusiness die zich onderscheidt van de concurrentie door kwaliteit in vorm en inhoud. Zijn bedrijf is een familiebedrijf waarin zijn dochters op jonge leeftijd meedraaien. Plantin is een gewiekst zakenman en een goed bedrijfsleider. Met de verkoop van kant, globes en kaarten spreidt hij zijn risico’s en hij houdt stand in woelige tijden.

Plantin is de geliefde uitgever van wetenschappers en humanisten. Hij daagt hen uit om met hem, betere en nauwkeurigere wetenschappelijke werken te publiceren. Kiliaan legt op de Vrijdagmarkt de basis van het Nederlandstalige woordenboek en met de Nederlandstalige uitgave van Valverde worden de ‘barbiers en chirurgijnen’ op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen in de geneeskunde. Kaarten van Ortelius gaan over de toonbank en met de uitgaven van Lobelius, Dodoens en Clusius krijgt de botanica of plantkunde een boost. In het ‘Tiende’ pleit Simon Stevin voor het decimaal stelsel en eeuwen later inspireert dit werk Jefferson bij het vastleggen van de dollar.

Een uitgeverij die de wereld mee vorm geeft

Op de eerste verdieping ligt de focus op de uitgeverij waarmee Plantin en zijn nazaten Antwerpen op de kaart zetten. In vier thema’s  - taal, wetenschappen, religie en mens en maatschappij - komen de belangrijkste realisaties aan bod. De grootste schrijvers en wetenschappers vinden hun weg naar de Vrijdagmarkt in Antwerpen. Plantin verspreidt hun ideeën internationaal.

De opstelling zet 10 topwerken in de kijker, echte bestsellers die hun stempel drukten op de geschiedenis. Denk maar aan de kaarten van Ortelius of de wiskundige werken van Stevin.

Plantin is een trendsetter in vormgeving. Hij creëert een nieuwe markt voor boeken geïllustreerd met verfijnde kopergravures. De Fransman introduceert een variëteit aan elegante Franse lettersets in de Zuidelijke Nederlanden, zoals de Garamond. Dit lettertype is vandaag op elke computer te vinden. Kleinzoon Balthasar ontwikkelt met zijn jeugdvriend Peter Paul Rubens de lay-out van het barokboek.

Nieuwe presentatie

De uitwerking van de scenografie is toevertrouwd aan Studio Caroline Voet en Leen De Brabandere die hun sporen al verdiend hebben in het Kasteel d’Ursel te Hingene. Voet-De Brabandere is een bureau dat oog heeft voor duurzaamheid en de waarde van een Unesco-site en heel grote aandacht heeft voor de authenticiteit van het historisch huis. Door vormgever Geoffrey Brusato te betrekken, slagen ze er ook in om het ritueel van het hanteren van een boek een plaats te geven tijdens het museumbezoek. Digitale media zullen aanwezig zijn, maar spelen een ondergeschikte rol, het boek staat centraal.

‘Ons doel is om in dit authentieke – en door UNESCO beschermde – kader de bedrijvigheid in het woonhuis en de werkplaatsen tot leven te wekken. De bezoeker neemt de teletijdmachine naar de 16de-eeuw, en ontmoet er Plantin als familieman, bedrijfsleider, drukker, humanist, visionair uitgever en beleeft hoe een ondernemer van wereldformaat zijn bedrijf uitbouwde. ‘

Meer beleven, denken en doen

De ontmoetingen met Plantin maken het bezoek heel persoonlijk: De belevingsroute trekt de bezoeker helemaal in de sfeer van het huis. Tikkende klokken, krakende vloeren en lichtwerking verhogen de sfeer. Filmische interventies geven een impressie van het drukke woon- en werkleven van destijds. Soundscapes brengen de site tot leven met hedendaagse impressies van de drukke drukkerij, de internationale handel, de correctoren, de drukte van het stadsleven, …

Interactieve ruimtes laten jong en oud toe om aan de slag te gaan: bezoekers beleven meer door achter de toonbank van de oude boekenwinkel te staan of door boeken te bladeren. Ze kunnen zich verkleden voor een levendige foto of zich onderdompelen in het drukkersvak door de verschillende stappen van het drukproces te doorlopen: van gesneden letter tot gedrukte tekst. Bezoekers verlaten het museum met eigen gemaakt drukwerk. Avontuurlijke families zoeken de mogelijke dader van de moord op Balthasar I met het familiespel.

Boeken blijven een centrale rol spelen, maar door vanuit Plantijns drukwerk linken te leggen naar de leefwereld van de bezoeker, door verrassende weetjes te brengen en veel meer nadruk te leggen op beeldtaal, vangt het museum de aandacht van de bezoekers die meer aangetrokken worden door het huis en de bewoners.

Dankzij een hoorspel (een realisatie van Philip Maes) op de Antwerpse Museum App komen de bewoners en medewerkers van het museum tot leven. Bezoekers horen de stemmen van Warre Borgmans, Bruno Vanden Broecke, Robby Cleiren, Peter Van den Eede, Koen Van Impe, Pepijn Caudron, Lotte Heijtenis en Els Dottermans  via een koptelefoon met 3D audio zodat ze zich volledig in het verhaal wanen. 

Om het bezoekerscomfort te verhogen, creëert het museum meer rustruimtes, betere onthaalruimtes, betere atelierruimtes en een aantrekkelijkere museumwinkel met een rijker aanbod. Het museum zal nog nadrukkelijker aanwezig zijn op de Vrijdagmarkt door een betere uitlichting en signalisatie

Depot en leeszaal

Het depot met nieuwe leeszaal is van de hand van noAarchitecten. Met de realisatie van het depot zal de collectie op een adequate manier verpakt en opgeborgen kunnen worden en met zorg bewaard voor de volgende generaties.

UNESCO is tevreden dat de stad dit initiatief genomen heeft waardoor de collecties op een verantwoorde manier in situ bewaard kunnen blijven. UNESCO apprecieert het dat de nieuwe architectuur een hedendaagse functionalistische creatie vormt die de essentie van de traditionele architectuur interpreteert maar niet expliciet citeert.
Ook in de permanente opstelling wordt de zorg voor de collectie beter. Papieren erfgoed is zoals textiel: niet bestand tegen langdurig presentatie aan licht en temperatuurschommelingen.

Museum aan de Vrijdagmarkt

Het Museum Plantin-Moretus ligt aan de Vrijdagmarkt, een historisch stadsplein te midden van de Antwerpse modebuurt, dat fel in opmars is door de vestiging van nieuwe, trendy zaken. Daarmee vindt het plein opnieuw aansluiting bij wat het 400 jaar geleden was, dé plek in de stad waar de meest revolutionaire creatieve industrie die de mens ooit creëerde: de boekdrukkunst boomde hier, in deze buurt waren de meeste van de bijna tachtig Antwerpse drukkers gevestigd. Het aantal toont het overwicht van Antwerpen als drukkersstad. Dat Antwerpen een bloeiende havenstad was, is daar niet vreemd aan: nieuwe producten en nieuwe kennis komen hier sneller toe, wetenschappers komen naar Antwerpen om er hun boeken te laten drukken en van hier uit te laten verspreiden. Antwerpen wordt een kruispunt van kennis.

Dat van die tachtig Antwerpse drukkerijen net die van Christoffel Plantin, de grootste onder de West-Europese, bewaard is gebleven is voor een stad als Antwerpen één van de sterkste getuigen van de roemrijke geschiedenis van Antwerpen als handels- en kennisstad.

Een indrukwekkend openingsweekend

Iedereen viert mee op 30 september, 1 en 2 oktober 2016. Het Museum Plantin-Moretus, Born in Antwerp en Flanders DC plannen een indrukwekkend openingsweekend in het museum en op en rond de Vrijdagmarkt, het meest creatieve plein van Antwerpen. Hoogtepunt wordt het creativiteitsfestival waar zowel jonge kunstenaars als gevestigde waarden aan meewerken en waar alles draait rond drukken en papier voor jong en oud. Een reusachtige drukpers op zonne-energie van de kunstenaar Raphael August Opstaele uit de collectie van de  Verbeke Foundation palmt de Vrijdagmarkt in. Er komt een constructie van Time Circus,  heel veel muziek in het museum en de binnentuin en op de Vrijdagmarkt, theater, performanes, workshops, etc. (zie programma in bijlage)

PRAKTISCH

Het Museum Plantin-Moretus opent opnieuw voor het publiek op 30 september 2016.

• Open met gratis toegang

  • 30 september 2016: van 19.00 uur tot 22.00 uur

  • 1 oktober 2016: van 10.00 uur tot 22.00 uur

  • 2 oktober 2016 : van 10.00 uur tot 17.00 uur

• Tarieven: 8 euro, 6 euro, gratis

• Open: van dinsdag tot zondag, 10 tot 17 uur

• Museum Plantin-Moretus

  Vrijdagmarkt 22 - 2000 Antwerpen

• Gesloten: tot 30 september en nadien op maandag

Museum Plantin-Moretus op facebook: www.facebook.com/museum.plantin.moretus