Luthers gedachtengoed krijgt weerklank in drukkerscentrum Antwerpen

500 jaar geleden, op 31 oktober 1517, begon de Reformatie. De Duitse monnik Maarten Luther publiceerde die dag 95 provocerende theologische stellingen. Het gevolg was een scheuring in de kerk en jarenlange oorlogen in heel Europa. Antwerpen speelde als drukkerscentrum in deze vroege reformatie een sleutelrol. Over dat nagenoeg onbekende verhaal loopt vanaf 4 augustus de tentoonstelling ‘Lutherse lente in Antwerpen. Tolerantie en repressie in de zestiende eeuw’, in de Sint-Andrieskerk, op de plek waar het allemaal gebeurde.
 

Met aflaten konden mensen in de middeleeuwen de straf voor de zonden die ze begaan hadden, afkopen. Voor de Katholieke kerk was dit een lucratieve bijverdienste. Maarten Luther (1483-1546) gaf in 1517 kritiek op deze aflaatpraktijken en met 95 stellingen stelde hij de leer ter discussie. Het nieuws over de stellingen van Luther verspreidde zich als een lopend vuurtje over Europa. Veel mensen ergerden zich immers al jaren aan wantoestanden binnen de kerk. Ook in Antwerpen sloten een aantal intellectuelen zich al gauw aan bij de nieuwe beweging. In het augustijnenklooster, op de plek waar nu de Sint-Andrieskerk staat, woonden monniken die bevriend waren met Luther. Zij vertaalden zijn werken naar het Nederlands en andere talen. De Antwerpse drukkers verspreidden deze teksten over heel Europa.

De overheid reageerde verdeeld. Terwijl Keizer Karel een harde repressie voerde, probeerde het Antwerpse stadsbestuur haar inwoners in bescherming te nemen. In het superdiverse Antwerpen, op dat moment de meest welvarende handelsstad van Europa, wilden ze vooral de commerciële belangen veiligstellen. Er heerste een pragmatische tolerantie.

Op de gratis tentoonstelling (in tien panelen) komen voor- en tegenstanders uit die tijd aan het woord. De eerste volgelingen van Luther stonden voor een aartsmoeilijke keuze. Als ze hun geweten volgden, riskeerden ze alles kwijt te geraken: job, vrienden en bezit. Sommige hervormingsgezinden werden zelfs in het openbaar tot herroeping gedongen. Twee monniken uit Antwerpen weigerden en werden op de brandstapel gezet. Maarten Luther schreef een lied om hen te gedenken. Speciaal voor de tentoonstelling werd van dit lied een nieuwe opname gemaakt, in de originele Duitse versie en in een Nederlandse vertaling.

Een tiental authentieke boeken uit de collecties van het Museum Plantin-Moretus en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience staven dit verhaal in de schatkamer van de Sint-Andrieskerk. Een aflaat en een Lutherbijbel zijn te zien in de tentoonstelling Conn3ct: impact van drukpers en sociale media in de historische Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. In het Museum Plantin-Moretus komen geïnteresseerden meer te weten over zestiende-eeuwse dissidente gedachten, kennisverspreiding en nieuwe beeldtaal.

Voor de pers:

De pers is welkom op de opening op donderdag 3 augustus 2017 om 19 uur in de Sint-Andrieskerk, Waaistraat 5, Antwerpen. Voor afspraken en meer informatie kan u tercht bij dhr. Steven Van Impe, coördinator van de tentoonstelling ([email protected]).

Praktisch

Lutherse lente in Antwerpen. Tolerantie en repressie in de zestiende eeuw
Sint-Andrieskerk, Waaistraat
Tentoonstelling van 4 augustus tot 31 oktober.
Alle dagen open van 14 tot 17 uur.
Gratis
Toegankelijk voor rolstoelgebruikers