Schetsboek jonge Rubens uit collectie Museum Plantin-Moretus erkend als topstuk

De Vlaamse Overheid heeft de nieuwe Topstukkenlijst bekendgemaakt. Net geen 200 tekeningen uit de collectie van het prentenkabinet van het Museum Plantin-Moretus worden op de Topstukkenlijst geplaatst. Het absolute topstuk is een schetsboek met 43 tekeningen die Peter Paul Rubens maakte toen hij 12-13 jaar was.

Heel wat unieke en onmisbare 17de-eeuwse tekeningen en verzamelingen van tekeningen zijn vandaag opgenomen als Vlaamse topstukken. De tekeningen uit de collectie van het Museum Plantin-Moretus die opgenomen zijn, zijn werken van beroemde kunstenaars als Jan Bruegel I (2 tekeningen), Antoon Van Dijck (3 tekeningen), Jacob Jordaens (8 tekeningen) en Peter Paul Rubens (4 losse tekeningen en een schetsboek met 43 tekeningen). Maar ook enkele bijzondere tekeningen van minder bekende kunstenaars uit de collectie van het Museum Plantin-Moretus kregen een ereplaatsje op de lijst, zoals Hendrick van Balen, Jan Boeckhorst, Frans Francken II en Antoine Sallaert.

Het absolute topstuk is een schetsboek met 43 tekeningen die Peter Paul Rubens maakte toen hij 12-13 jaar was. Dit zijn de vroegst bekende tekeningen van de kunstenaar. Het zijn tekeningen die hij als beginnend kunstenaar maakte naar een reeks 16de-eeuwse prenten met de Dodendans van Hans Holbein, en die al getuigen van zijn grote talent. Het kopiëren van prenten maakte deel uit van de vorming van kunstenaars en werd ten tijde van Rubens veelvuldig aangeraden. Het bijzondere is dat ook uit 17de eeuwse bronnen blijkt dat Rubens over dit schetsboek vertelde aan collega’s: Volgens Joachim von Sandrart (in de Teutsche Academie, 1675) had Rubens hem verteld dat hij Holbeins Dodendans in zijn jeugd erg bewonderde en hem daarom gekopieerd had. Hij raadde Sandrart aan om hetzelfde te doen.

Een selectie van de tekeningen zullen in het voorjaar van 2021 in de leeszaal van het Museum Plantin-Moretus te zien zijn tijdens een pop-up presentatie.

Topstukken op basis van langdurig onderzoek

De selectie is het resultaat van een onderzoek door het Rubenianum en de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR). Naast vele plaatsbezoeken doorheen Vlaanderen bood de bibliotheek van het Rubenianum de basis voor een wetenschappelijk doortimmerde ‘proeflijst’ van kandidaat-topstukken. Het onderzoek leverde belangrijke ontdekkingen op, zoals de drie Romeinse schetsboekjes van de Antwerpse beeldhouwer Peter II Verbruggen, inmiddels veilig terecht in het Museum Plantin-Moretus en een tekening uit het Rubensatelier van de hand van Lucas Vorsterman, uit het Stadsmuseum Lier. Het Rubenianum kreeg er voor het eerst 15 topstukken bij: een tekeningenensemble met kopieën naar verloren gegane decoraties uit het kasteel van Fontainebleau en andere locaties in en rond Parijs, in opdracht van Rubens gemaakt rond 1630.

Topstukken in andere Antwerpse musea

Ook stukken uit de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, het Rubenshuis, MAS en Museum Mayer van den Bergh werden opgenomen in de Topstukkenlijst. Ondermeer twee prachtige geïllustreerde handschriften uit de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, ‘Kop van een oude man’ of het ‘De Ganay Manuscript uit het Rubenshuis en ‘De kroning van Maria’ van Jacopo Ligozzi uit het Museum Mayer van den Bergh vertegenwoordigen het bijzonder grote aantal tekeningen uit de Antwerpse musea (Volledig overzicht, zie bijlage).

Schepen voor cultuur Nabilla Ait Daoud: “We zijn heel trots dat er opnieuw zo veel werken uit onze stedelijke musea op de Topstukkenlijst geplaatst worden. Dit is een erkenning voor de hoge kwaliteit van onze Antwerpse collecties en draagt bij tot de internationale uitstraling van onze stad.”

Over de topstukkenlijst

De Topstukkenlijst is het resultaat van het Topstukkendecreet dat ervoor zorgt dat zeldzame en onmisbare voorwerpen en verzamelingen in Vlaanderen niet verloren gaan. Het gaat om objecten met een bijzondere archeologische, historische, cultuurhistorische, artistieke of wetenschappelijke betekenis. Dit jaar werd de topstukkenlijst samengesteld door de Koninklijke Bibliotheek van België (KBR) en het Rubenianum/Onderzoeksinstituut voor Vlaamse kunst van de 16de en 17de eeuw op vraag van de Vlaamse Overheid.